Subsidie voor fossiele brandstof dubbel zo hoog als voor duurzame
Subsidie voor windmolens, biomassacentrales en zonnepanelen: die kennen we. Subsidies op fossiele brandstof zijn veel minder bekend. Toch geeft Nederland volgens de Europese Commissie veel meer subsidie uit aan fossiele brandstof dan aan hernieuwbare. Voor fossiel komt er jaarlijks 2,47 miljard euro uit de schatkist; voor hernieuwbaar slechts 1,1 miljard euro. Dat zijn de gemiddelden over de jaren 2014 tot en met 2016.
Deze cijfers komen tevoorschijn uit een onderzoek dat is verricht door enkele Europese milieugroepen, waaronder Milieudefensie. Zij onderzochten de klimaatplannen die alle lidstaten hebben moeten indienen bij de Europese Commissie, onder de titel Geïntegreerd Energie- en Klimaatplan 2021-2030 (in het Engels afgekort als NECP). Daarin moeten zij een overzicht geven van de subsidies aan fossiele energie, en een plan voorleggen om die af te bouwen. Verder gebruikten de onderzoekers rapporten van de Europese Commissie zelf, van de rijkelandenclub OESO en eigen berekeningen.
Uit hun onderzoek blijkt dat er een enorm gat zit tussen wat de landen zelf beweren en wat de Europese Commissie en de OESO aan cijfers hanteren. Zo beweert Nederland in zijn NECP heel bondig: ‘Nederland heeft geen subsidie of andere bijdragen voor fossiele brandstof.’ Naast Nederland zijn er nog vijf landen in Europa die dat claimen, maar volgens de onderzoekers kan geen van die landen die claim waarmaken.
Korting
Nederland heeft wel degelijk subsidies voor fossiele brandstof, daarover zijn OESO en de Europese Commissie het roerend eens. De grootste ‘fossiele’ subsidie in Nederland is volgens de OESO die voor het aardgasgebruik door de landbouw, preciezer: de glastuinbouw. Zo krijgen glastuinders al tientallen jaren spotgoedkoop aardgas, omdat ze slechts enkele centen (voor een normale burger is dat 18 cent) energiebelasting betalen per kuub. Deze regeling loopt nog tot 2024 en kost de schatkist volgens de OESO jaarlijks rond 118 miljoen euro.
Religieuze groeperingen en non-profitorganisaties kunnen de helft van hun betaalde energiebelasting terugvragen. Daarvan profiteren kerken, buurt- en dorpshuizen, culturele en wetenschappelijke instellingen, en goededoelenorganisaties (ANBI’s). De OESO becijfert die kortingen op jaarlijks 26 miljoen euro.
Zowel de OESO als de Europese Commissie beschouwt dergelijke kortingen als subsidie. Waarom ziet Nederland dat anders? Een woordvoerder van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat: ‘Het Geïntegreerde Energie- en Klimaatplan zoals we dat hebben gedeponeerd is nog maar een concept. We hebben ook gezien dat daar iets niet goed staat. In de definitieve versie zullen we die regelingen voor bijvoorbeeld glastuinbouw en religieuze organisaties wel opnemen.’
De 28 lidstaten van de EU bij elkaar subsidiëren hun fossiele industrie met in totaal 55 miljard euro (volgens de cijfers van de Europese Unie). Voor hernieuwbare energie wordt slechts ietsje meer uitgetrokken: 74 miljard.
Volgens onderzoeker Laurie van der Burg van Milieudefensie schieten veel landen nog steeds tekort. ‘Al in 2013 hebben de EU-landen met elkaar afgesproken dat in 2020 een einde zou zijn gemaakt aan alle subsidies op fossiele brandstof. Dat is dus niet gelukt. In hun NECP zouden de landen nu moeten aangeven hoe ze een einde maken aan de subsidies, maar dat doet vrijwel geen enkel land. Er zijn zelfs vijf landen, waaronder Nederland, die beweren helemaal geen subsidies op fossiele brandstof te hebben, terwijl onderzoek het tegendeel uitwijst.’
Sommige landen komen best een eind. Zo heeft Italië een lijst opgegeven van meer dan veertig subsidieregelingen voor fossiele brandstof en er dertig aangewezen die met prioriteit zullen worden afgeschaft. Alleen staat er niet bij wanneer dat staat te gebeuren.
Juiste definitie
Groot probleem is dat er geen overeenstemming is over wat ‘subsidie’ nu eigenlijk is. Zo telt de OESO alleen rechtstreekse subsidies en fiscale kortingen mee, op alles behalve vliegtuigbrandstof. De definitie die de Europese Commissie hanteert, is ook onderzoeker Van der Burg niet geheel helder. ‘Waarschijnlijk tellen zij de subsidie op kerosine wel mee.’ Zelf zou ze liever een nog uitgebreidere definitie hanteren, gebaseerd op de afspraken in wereldhandelsorganisatie WTO. Dan tellen ook de investeringen van staatsbedrijven (in Nederland bijvoorbeeld Energie Beheer Nederland en Gasunie) mee. Voor Nederland komt de ‘fossiele’ subsidie dan zelfs uit op 7,6 miljard, zeven maal zoveel als de ‘duurzame’ subsidie.
Ook de Europese instituties zelf financieren de fossiele industrie. Zo verstrekt de Europese Investeringsbank EIB jaarlijks rond 2,6 miljard euro aan de fossiele industrie, onder andere voor gaspijpleidingen. De directie van de EIB heeft in juli een plan ingediend om daaraan een einde te maken. Dinsdag komen de ministers van Financiën van de lidstaten van de EU, allemaal aandeelhouders van de bank, bijeen om een besluit over dat voorstel te nemen.
Podcast: Begint een beter milieu bij onszelf?
De klimaatkift is volgens economieredacteur Koen Haegens teveel ons dagelijks leven binnengeslopen. We staan met verwijtende, bemoeierige vingertjes naar elkaar te wijzen. Zijn oplossing: de overheid moet drastisch ingrijpen, dan kunnen wij relaxed doen. Je hoort hem erover in deze aflevering van het Volkskrantgeluid.